Van maquette tot technisch huzarenstuk: Het Geluk van Limburg

Toneelgroep Maastricht heeft, in samenwerking met Servé Hermans en Huub Stapel, met Het Geluk van Limburg een indrukwekkende zomerproductie op poten gezet in de Rodahal in Kerkrade. We trokken naar Zuid-Limburg voor een blik achter de schermen en een goed gesprek met technisch producent Michiel van der Zijde (Co-Lumen).

Tekst: Henk Hendrikx - Foto's: Annemieke van der Togt, Roy Beusker en Bjorn Frins

Als technisch producent is Michiel van der Zijde (Co-Lumen) nauw betrokken bij de realisatie van spektakelmusical Het Geluk van Limburg. Deze grootschalige productie, gebaseerd op het gelijknamige boek over de mijnbouwgeschiedenis in Zuid-Limburg, is de vierde grote zomerproductie van Toneelgroep Maastricht. Het is wederom een succes. Deze zomervoorstellingen worden werkelijk als geluk voor Limburg ervaren, blijkt uit de bezoekersaantallen. Inmiddels zijn er 115.000 kaarten verkocht, een aantal dat volgens de prognoses nog zal oplopen tot zo'n 125.000. De voorstelling is zelfs met drie weken verlengd, waardoor hij tot in december te zien zal zijn.

Locatie
Na eerdere edities in het MECC in Maastricht en het Openluchttheater Tegelen, heeft Toneelgroep Maastricht dit jaar gekozen voor de Rodahal in Kerkrade. Deze voormalige sporthal, sinds 2025 een rijksmonument, stamt uit de glorietijd van de mijnbouw en vormt een symbolisch en sfeervol decor voor het verhaal dat wordt verteld. In dit artikel belichten we de technische realisatie van de voorstelling. Van ontwerp tot uitvoering, met bijzondere aandacht voor de productie en de rol van de technisch producent.

Technisch producent
Michiel van der Zijde gaat ons gedreven voor bij ons bezoek aan de set van Het Geluk van Limburg. Hij beschikt zichtbaar over de passie die nodig is zijn werk te doen en producties als deze te realiseren. Van der Zijde heeft een karrevracht aan ervaring in veel technische aspecten van de entertainmentindustrie. Productie op locatie, productontwikkeling, lichtontwerp, podiumautomatisering, attractieparken, musea, reizende shows, grootschalige musicals.je komt het allemaal tegen op zijn palmares. Op het verzoek zijn taak te definiëren geeft hij aan dat hij studenten dikwijls vertelt dat hij de schakel is tussen de creatieven en de uitvoerende techniek: "Wij vertalen creatieve ideeën naar technische oplossingen. Soms doen we dat vanaf een blanco vel, dat verschilt ook per ontwerper. Is deze naast creatief ook technisch onderlegd, dan kun je sneller tot overeenkomst komen. We pakken het volledige traject, maken een 3D-visualisatie voor de ontwerper, de regie en eventueel de choreografie. Dit maakt inzichtelijk waar hoe of wat plaats vindt op en in het decor. Eigenlijk ligt de hele vertaalslag vanaf de allereerste ideeën tot aan de uitvoering bij ons. In de productievergaderingen en de montage zijn we dan ook actief aanwezig."

De bijdrage van MHB AV
"In april kregen we de vraag om de apparatuur en infrastructuur voor het videogedeelte van deze productie te verzorgen", vertelt Thom Althuis van MHB AV. "Met Michiel van der Zijde van Co-lumen hadden we al eerder prettig samengewerkt en ook dit keer was de samenwerking weer zeer geslaagd."

Omdat livebeelden een belangrijk onderdeel van de voorstelling vormen, is er extra aandacht besteed aan de keuze van de camera's. "Samen met regisseur Pieter Kuypers, Bert Pot, Michiel van der Zijde en Mark Thewessen hebben we diverse modellen getest", legt Althuis uit. "Uiteindelijk viel de keuze op twee Sony PXW-Z190-camera's, die we speciaal voor dit project mét shoulderrigs hebben aangeschaft. De camerabeelden worden draadloos naar de regie doorgestuurd via twee Teradek Bolt 6 LT 750-sets. Deze regie bestaat o.a. uit een Blackmagic Atem 2, aangevuld met BoxIO LUT-boxen en een Resolume-mediaserver."

Voor de projectie wordt gebruikgemaakt van de krachtige Panasonic PT-RZ21K, goed voor 20.000 ANSI lumen, die de beelden haarscherp op het decor zet. Daarnaast zijn er op verschillende plaatsen in het decor en backstage afkijk en autocue schermen geplaatst en bij de dirigent is een infraroodcamera gemonteerd. Althuis: "Het is een prachtige productie geworden. Bij MHB AV zijn we trots dat we met onze techniek een bijdrage hebben mogen leveren."

Veiligheid
Daarnaast zijn Van der Zijde en consorten (hij doet deze productie samen met zijn zoon Yared van der Zijde) verantwoordelijk voor de veiligheid. De constructieve veiligheid bijvoorbeeld. Is alles sterk genoeg en blijft alles hangen in het dak? Maar ook waar een acteur wel of niet mag komen. "We beginnen met een veiligheidsronde. Dit ook wat betreft publieksveiligheid, zoals vluchtwegen, nooduitgangen, afstemming met brandweer, ondanks dat de producent verantwoordelijk is voor de aanvraag van de vergunning. Bij deze productie hebben we bijvoorbeeld alternatieve noodverlichting aangebracht en hebben we een koppeling aan het ontruimingssysteem gerealiseerd, zodat als een ontruiming wordt geactiveerd, het geluid bij ons op de set uitvalt en de noodverlichting aan gaat", legt hij uit. "Verder is er natuurlijk het beheer van de complete begroting van de techniek en dus het zorgen dat je binnen het beschikbare budget blijft. Ik ben me bewust dat we in het proces van realisatie vooruit moeten lopen op de definitieve plannen. De regie kan tot op het laatste moment wijzigingen aanbrengen, wij moeten voorafgaand aan de montage zoveel mogelijk op orde hebben om te kunnen aanpassen."

De bijdrage van Kloosterboer Decor
"Michiel van der Zijde benaderde ons met de vraag of wij geïnteresseerd waren in het maken van een steenkolenberg van 30 x 13 meter en een hoogte van 8 meter voor een theaterproductie", vertelt Jan Zijp. "We waren meteen enthousiast, dit soort uitdagingen krijgen we namelijk niet elke dag. We hadden al ervaring met steenkool en het maken van een berg van serviesscherven. Joris van Veldhoven kwam langs met de maquette om de look en feel te bespreken. Wij gingen aan de slag met het bedenken van een berg, toen nog geheel beloopbaar. Opbouwtijd: één week."

Echt steenkool was natuurlijk ontzettend gaaf geweest, maar daar is niet makkelijk over te lopen. Bovendien geeft het stof en gruis en is het brandbaar", gaat Zijp verder. "Een berg van steen was een optie, maar zou veel te zwaar zijn. Modelleren van kunststof bleek te duur en een getimmerde berg met multiplex blokken gaf niet de juiste look. Uiteindelijk zijn we uitgekomen op beloopbare paden en een berg gemaakt van Alushape. Wij zijn trots op het eindresultaat en dankbaar voor het vertrouwen. Fantastisch dat er initiatiefnemers zijn die dergelijke ideeën bedenken, durven te laten maken en ook kunnen vormgeven."

Maquette
De technische productie begint met het intekenen van de tribune. Begrotingstechnisch gezien is de capaciteit namelijk een belangrijk gegeven. Daarom is in samenwerking met leverancier Kuijf & Zn besloten om een tribune te bouwen aan de zijde van de entree van de hal, waar gebruik is gemaakt van het aanwezige balkon, wat extra mogelijkheden biedt qua routing. De maquette van het decor diende als basis voor het definitieve ontwerp. "Deze moest wor-den aangepast door de beperkingen van de hal", legt Van der Zijde uit. "Een acht meter hoge kolenberg was niet mogelijk, omdat er dan geen tegenlicht kon worden gerealiseerd. Een stagiaire kwam met een creatieve oplossing: het ontwerp inscannen met zijn IPhone en in 3D een point-cloud maken. Dat gebeurt met software die op basis van een verzameling van meetpunten een 3D weergave maakt van bijvoorbeeld een gebouw, installatie of terrein en elke vorm en afmeting zeer nauwkeurig vastlegt. Op basis hiervan is de tekenmaquette gemaakt."

De bijdrage van Demo Productions
"Voor Het Geluk van Limburg verzorgen wij het licht, geluid en de rigging", vertelt Demo-directeur Vianney Demollin. "Na de fijne samenwerking bij zowel Dagboek van een Herdershond als Zondag in het Zuiden zijn wij ook voor deze voorstelling weer benaderd om het technische gedeelte van deze productie te verzorgen."

"In deze productie maken we gebruik van enkele van onze nieuwste en meest opvallende apparaten en systemen", gaat Demollin verder. "Zo gebruiken we het nieuwe L-Acoustics L2 systeem. Door de openingshoek van de L2D-kast kunnen we met één speaker per kant vrijwel de gehele tribune voorzien van optimale audio en dankzij de cardioid-werking van de kast hebben we geen last van het decor. De PA wordt aangevuld met L-Acoustics 5XT, X8 en KS21 subwoofers."

Daarnaast zet Demo Productions haar nieuwe Follow-ME TrackIT systeem in. "Dankzij de tags die op de schouders van de spelers worden geplaatst, kunnen we tien acteurs op het podium volgen zonder fysieke volgspotters, wat aanzienlijk scheelt in personele kosten", legt Demollin uit. "Voor de netwerkdistributie maken we gebruik van Netgear M4250 AV Switches; met een redundant opgestelde set van acht switches op sleutelposities zorgen we ervoor dat elk systeem van Follow-ME Anchors tot Dante, Allen & Heath DLive, OSC en SACN betrouwbaar verbonden is. Voor de distributie van SACN-data gebruiken we ook onze eerste twee ELC Node-HD24, naast onze standaard ELC Node8 en Node32 racks."

"Deze productie hebben we in samenwerking uitgevoerd met Quality Light & Automation, die verantwoordelijk waren voor de voorbereiding en uitvoering van de rigging, licht en Follow-ME systemen", besluit Demollin.

Huzarenstukje
Het plan om uitschuifbare videoschermen te plaatsen bleek ook niet haalbaar, onder andere door een gebrek aan hoogte en tijd. "Ook zou het in- en uitschuiven van de schermen storend zijn voor het ritme en de voortgang van de voorstelling", legt Van der Zijde uit. "Uiteindelijk is gekozen voor een decor met drie lagen, met geïntegreerd een multifunctionele ruimte als mijngang en feestzaal en een verplaatsbaar decordeel als woning." Aanvankelijk zouden figuranten het verplaatsen, maar dat bleek niet werkbaar. In plaats daarvan werd een caravanmover geïnstalleerd, waarmee het decoronderdeel op afstand bestuurbaar is. Het videoscherm werd subtiel geïntegreerd in de 'berg' en het achterdoek, eerder gebruikt in 'Dagboek van een Herdershond', werd hergebruikt. ShowTex paste dit na grondige tests aan, een mooi voorbeeld van duurzaamheid, kosten besparen en recyclen. De Layher-constructie van de halve berg vormde een constructieve uitdaging en werd uiteindelijk een technisch huzarenstukje. Meer hierover in de kaderteksten van ShowTex, Kloosterboer en 360 Events.

De bijdrage van Verhuurbedrijf Kuijf & Zn. B.V.
Voor het bijzondere theaterproject Het Geluk van Limburg mocht Verhuurbedrijf Kuijf & Zn. B.V. uit Nieuwkoop de tribunes verzorgen. "Al 95 jaar leveren wij met trots tribunes, podia en tenten door heel Nederland. Ook dit keer zorgden we weer voor een maatwerkoplossing", vertelt Frouke Kuijf.

"In Kerkrade plaatsten wij onze Type 75-tribune: een aluminium tribune met een strak design, ruime beenruimte en een stille constructie. Zo ervaren bezoekers optimaal zitcomfort zonder last te hebben van krakende treden", legt ze verder uit. "De tribune werd uitgevoerd met twee opgangen én twee onderdooropgangen, waardoor bezoekers de zitplaatsen zowel van voren als halverwege de tribune kunnen betreden. De klapkuipstoelen waren voorzien van onze luxe variant, met zachte zitting en rugleuning, ideaal voor een voorstelling waarbij comfort minstens zo belangrijk is als zicht."

Tot slot realiseerde Verhuurbedrijf Kuijf een compact techniekpodium van 5 x 2,5 meter, zodat alles tot in de puntjes verzorgd was. Kuijf: "Een project dat perfect laat zien waar ons bedrijf al bijna een eeuw voor staat: kwaliteit, comfort en vakmanschap."

Technische installatie
Voor de belichting moesten er veel armaturen ingehangen worden door de eerder vernoemde hoogte van de zaal. Hiervoor was een grid nodig van 33 meter diep en 35 meter breed. Bij het uitlichten van het totaal is de omkleuring van het groene landschap naar de donkere kolenberg prachtig. Dit wordt gerealiseerd door het gebruik van AluShape Dessin, in de kleur rock. Deze kneedbare stof van ShowTex is hittebestendig en bedrukt met natuurlijke patronen. Door de uitvoering in rots, passend bij deze productie, creëer je eenvoudig realistische 3D-achtergronden en decorstukken. Het materiaal is stevig, goed te vormen naar de gewenste structuur en bovendien herbruikbaar.

De bijdrage van ShowTex Nederland
Voor de theatervoorstelling Het Geluk van Limburg leverde en installeerde ShowTex Nederland een uitgebreid assortiment aan materialen. Het toneelstuk draait om de mijnindustrie, dus de scenografie moest overtuigen. Met zeshonderd meter AluShape Dessin gaf decorontwerper Joris van Veldhoven de berg op scène een robuuste uitstraling die het verhaal ondersteunde.

Centraal hing een grijs BellaVista-projectiescherm van 9,6 x 11,5 meter. Deze superbrede stof is eenvoudig op te spannen en reflecteert licht prachtig dankzij z'n subtiele glans. Kunstenaar Bas Pepperkorn voorzag het doek van een verweerde, oude look die perfect in de setting paste. Daarachter werd een nog groter horizondoek in RP Grey geïnstalleerd (32,8 x 7,7 meter), inclusief doorgang die extra dynamiek bracht aan het spel van de acteurs.

In contrast met deze industriële omgeving, ontmoeten de personages elkaar in de bar. Daar creëerden bargordijnen in klassieke theaterrode Velours Paris CS, afkomstig uit een vorige productie en aangepast aan dit decor, een warme en intieme sfeer. Verder werden zijwanden in zwarte Juncko en doorgangen in Molton toegevoegd voor een strakke afwerking.

Dankzij technisch producent Michiel van der Zijde kwamen al deze elementen harmonieus samen in een productie waar materiaalkeuze, vakmanschap en scenografie elkaar naadloos versterken.

Volgspotting
Het innovatieve Follow-ME TrackIT systeem wordt toegepast voor de tracking van de acteurs. Dit geavanceerde volgsysteem gebruikt een state-of-art technologie met RF-tags, die door de acteurs op de schouders worden gedragen, en strategisch geplaatste ankers die realtime positiegegevens verzamelen. Hiermee zijn de creatieve mogelijkheden haast onbegrensd. Zo worden de acteurs gevolgd met behulp van bewegend licht. De exacte 3D-postioneringsgegevens zorgen ervoor dat lichten, video en audio perfect op elkaar aansluiten.

Geluid en video
Qua geluid is er vanwege de hoogte van de hal voor gekozen om alleen de onderste kast van het line-array systeem te hangen, die is vierkant en heeft meer speakers. Het bleek niet nodig de aanvullende speakers te gebruiken, omdat de basisdekking van de zaal gehaald werd. Achteraan in de hal is dit aangevuld met een aantal delay speakers, die op momenten ook als effectspeaker worden gebruikt. En ook liggen er de nodige sub luidsprekers onder de tribune om een aantal indrukwekkende effecten weer te geven. Over de toepassing van livebeelden en projectie lees je meer in de kadertekst van MHB AV.

Montage
De montage werd uitgevoerd door een groepje doorgewinterde programmeurs/technici die op de eigen discipline het maximale eruit hebben gehaald. In het bijzonder Sander van der Meij wat betreft Follow-Me systeem, Jordi Wolswijk en Mark Thewessen voor video, Eric Meij ondersteunend naar Ray Elderman (sound design) en Pascal Schutijser voor licht en show control. Voorstellingsleider Niek Stroomer speelde een cruciale rol in de montage in de afstemming tussen regie en techniek. Hij bewaakte de timing van de cues, zowel in de communicatie als in de stroomlijning van cues. Hij is een kei in het voorkomen dat in de montage wordt door gerepeteerd terwijl de techniek de gemaakte afspraken of veranderingen nog niet heeft kunnen implementeren.

De bijdrage van 360 Events

"Voor Het Geluk van Limburg mochten wij dit jaar de Layher-constructie realiseren die de basis vormde voor het indrukwekkende decor van deze voorstelling", vertelt Yannick Hellemans. "Het ging om een bijzonder uitdagend project waarbij de standaardopbouw van Layher gecombineerd werd met een houten vloer en tal van houten platen. Deze platen werden niet zomaar vlak bevestigd, maar verspreid over de constructie in verschillende hoogtes en onder uiteenlopende hoeken. Dat zorgde ervoor dat dit geen doorsnee opbouw was, maar een creatieve puzzel waarin precisie, veiligheid en esthetiek hand in hand moesten gaan. Precies die combinatie maakt ons werk zo boeiend en geeft ons telkens opnieuw de kans om ons vakmanschap te tonen."

"Onze samenwerking met de organisatie gaat intussen vele jaren terug", legt Hellemans verder uit. "Samen hebben we al tal van voorstellingen mogen realiseren. Door de jaren heen hebben we elkaar door en door leren kennen, wat resulteert in een efficiënte, vlotte en vooral plezierige samenwerking. Het vertrouwen dat in beide richtingen gegroeid is, maakt dat we samen telkens een stap verder kunnen gaan in creativiteit en ambitie. Het is een samenwerking waar we bijzonder trots op zijn en die we met veel plezier nog vele jaren willen voortzetten."

Afsluitend
Tijdens het backstagebezoek werd de samenwerking tussen alle disciplines voelbaar. Acteurs en uitvoerende technici begroeten Michiel van der Zijde met enthousiasme. Hij was speciaal voor onze rondleiding afgereisd na een nachtelijke breakdown in het Concertgebouw Amsterdam. Het is nu alweer uitkijken naar juni 2026, wanneer Toneelgroep Maastricht en Theater aan het Vrijthof neerstrijken in Stadion de Geusselt met de nieuwe voorstelling 'De Bokkenrijders'.